Πολλοί σφυρίζουν συχνά κάποιον μουσικό σκοπό. Άλλοι σφυρίζουν σε αθλητικούς αγώνες ή σε παραδοσιακούς χορούς. Κάποιοι όμως – σε διάφορα μέρη της Γης – επικοινωνούν θαυμάσια μεταξύ τους με σφυρίγματα, περίπου όπως συνομιλούν και τα πουλιά κελαηδώντας. Αυτός ο περίεργος τρόπος συνδιάλεξης ονομάζεται σφυριχτή γλώσσα.
Σύμφωνα με την UNESCO, εβδομήντα τέτοιες γλώσσες χρησιμοποιούνται σε όλον τον κόσμο, από τις οποίες οι 12 έχουν μελετηθεί επιστημονικά. Ανάμεσά τους και μία ελληνική.
Συνήθως αποτελούν το ντόπιο… κινητό τηλέφωνο που εξυπηρετεί τις ανάγκες απομονωμένων ομάδων, οι οποίες ζουν σε απόκρημνα βουνά, πυκνά δάση, βαθιές κοιλάδες και πάγους – από τους Εσκιμώους και τους ιθαγενείς του Αμαζονίου ως τους Ευρωπαίους βοσκούς.
Όμως οι νέες τεχνολογίες τείνουν σιγά-σιγά να εξαφανίσουν αυτή την ιδιόρρυθμη επικοινωνία.
Για κυνήγι, ερωτόλογα και όχι μόνο
Η σφυριχτή ομιλία δεν είναι τόσο απλή, αφού διαθέτει τόσο λεξιλόγιο όσο και συντακτικό, ενώ ακολουθεί πιστά τον (τραγουδιστό) τρόπο με τον οποίο ρέει ο λόγος στην πραγματική γλώσσα. Σε τι χρησιμεύει λοιπόν;
Καταρχάς είναι πολύ πρακτική και εξυπηρετική για συνομιλία εξ αποστάσεως στο ύπαιθρο, αφού ένα δυνατό σφύριγμα (συνήθως έντασης 80 – 120 ντεσιμπέλ) ακούγεται καλύτερα από… ραχούλα σε ραχούλα (σε απόσταση έως και 10 χιλιομέτρων). Επίσης επιτρέπει σε όσους πηγαίνουν για κυνήγι να εναρμονίζονται με τους ήχους του δάσους, ώστε να συγκαλύπτουν τις κινήσεις τους.
Επιπλέον υπάρχουν και οι βοσκοί οι οποίοι, εξασκημένοι να δίνουν εντολές στα ζώα τους σφυρίζοντας, ομιλούν τη σφυριχτική… φαρσί. Ακόμα σε κάποιους τόπους (Ασία) οι ερωτευμένοι ανταλλάσσουν ερωτόλογα και προσκλήσεις για κρυφά ραντεβού σφυρίζοντας (όπως ακριβώς συμβαίνει με το ερωτικό τραγούδι των πουλιών).
Σε κάθε περίπτωση είναι μία ζωντανή, δυναμική γλώσσα, η οποία ανταποκρίνεται στα ήθη και τα έθιμα του κάθε τόπου που την μιλά (την κελαηδά, για την ακρίβεια).
Ποιοι σφυρίζουν και κελαηδούν;
Όπως μας πληροφορεί η Ερευνητική Ένωση «Ο Κόσμος Σφυρίζει» (L’association de recherche Le Monde Siffle) που προσπαθεί να μελετήσει και να συντηρήσει την ανθρώπινη προφορική κληρονομιά, διάφορες σφυριχτές γλώσσες ομιλούνται στην Ελλάδα, την Τουρκία, τα Κανάρια νησιά, το Μεξικό (φυλή Kickapoo), τα Πυρηναία όρη (χωριό Aas), τη Βραζιλία, τη Γουιάνα, την Ταϋλάνδη κ.α.
Ας γνωρίσουμε τρεις χαρακτηριστικές:
Εύβοια, χωριό Αντιάς
Οι λιγοστοί (ηλικιωμένοι ως επί το πλείστον) κάτοικοι αυτού του χωριού που βρίσκεται στο νότιο άκρο της Εύβοιας επικοινωνούν ακόμα με τη λεγόμενη Σφυριά , τη δική τους σφυριχτή γλώσσα, την οποία έμαθαν από μικρή ηλικία.
Ισχυρίζονται μάλιστα ότι η γλώσσα αυτή χρησιμοποιείται ήδη από τα προϊστορικά χρόνια και δηλώνουν υπερήφανοι γι΄ αυτή την ξεχωριστή τους ικανότητα.
Η σφυριά μελετήθηκε από τους επιστήμονες Ν. Ξηρομερίτη και Χ. Σπυρίδη, οι οποίοι διαπίστωσαν ότι διατηρεί όλα τα χαρακτηριστικά του προφορικού λόγου, ακολουθεί τον τόνο της ομιλούσας γλώσσας και βασίζεται στα φωνήεντα.
Τουρκία, χωριό Kuskoy
Η περιοχή όπου οι λίγες εκατοντάδες κάτοικοι σφυρίζουν επιδέξια ονομάζεται «Χωριό των πουλιών» και η διάλεκτος Γλώσσα των πουλιών. Το χωριό βρίσκεται κοντά στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.
Οι ντόπιοι μάλιστα διοργανώνουν και ετήσιο διαγωνισμό – πανηγύρι για να αναδείξουν τον πιο επιδέξιο σφυριχτή, με τους συνομιλούντες διαγωνιζόμενους να παίρνουν θέσεις σε αντικριστές… κορφοραχούλες υπερασπιζόμενοι την παράδοση.
Εκεί το σφύριγμα υποβοηθείται συνήθως με τα δάχτυλα, το λεξιλόγιο είναι αρκετά πλούσιο και, όπως λένε οι ίδιοι οι ντόπιοι, μερικές φορές τους… απαντούν και τα πουλιά, που εκλαμβάνουν τα σφυρίγματά τους ως κελάηδημα.
Κανάρια νησιά, Λα Γκομέρα
Στο νησί Λα Γκομέρα τα ντόπια σφυριχτά ισπανικά ονομάζονται Silbo (από το ισπανικό silbar, που σημαίνει σφυρίζω). Παλαιότερα τα μιλούσαν κυρίως οι βοσκοί και όσοι κατοικούσαν σε απομονωμένες ορεινές περιοχές. Για να τα προφέρουν χρειάζονται και τη βοήθεια των δαχτύλων (βάζοντάς τα μέσα στο στόμα).
Η Silbo αποτελεί κληρονομιά των αυτόχθονων κατοίκων του νησιού, οι οποίοι εδώ και αιώνες έστελναν τα μηνύματά τους σε μακρινές αποστάσεις σφυρίζοντας, ώστε να μην αναγκάζονται να διανύουν χιλιόμετρα για να επικοινωνήσουν.
Από το 1999 η γλώσσα διδάσκεται συστηματικά σε όλα τα δημοτικά σχολεία του νησιού – οπότε και ακούγεται παντού (σε δρόμους, σχολεία, καταστήματα). Φυσικά αποτελεί και τουριστική ατραξιόν…
Ερευνητές ψυχολόγοι από τα πανεπιστήμια της Ουάσιγκτον και της La Laguna των Καναρίων που μελέτησαν τον εγκέφαλο των silbadores, όπως αποκαλούνται οι ειδήμονες της γλώσσας, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι εξαιρετικά ευέλικτος, όπως επίσης και ικανός να ερμηνεύει τους ήχους ως γλώσσα.
Παρατήρησαν μάλιστα ότι οι ντόπιοι είναι σε θέση να μεταδώσουν εκπληκτική ποικιλία πληροφοριών μέσω του σφυρίγματος, ακόμα και να συζητήσουν για τη Θεωρία της Σχετικότητας, αν το θέλουν!
Ως αποτέλεσμα, η Silbo το 2009 κατατάχθηκε από την UNESCO στα αριστουργήματα της Προφορικής και Άυλης Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου