Αν απουσιάζει από τη ζωή σας η οικειότητα και η ουσιαστική σύνδεση με τους άλλους, το πιθανότερο είναι ότι, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, απουσιάζει και η εμπιστοσύνη.
Μερικές φορές, η προοπτική να εμπιστευτούμε έναν άλλο άνθρωπο μοιάζει τόσο τρομακτική, που φαίνεται να προτιμούμε να μείνουμε μόνοι παρά να ρισκάρουμε μια προδοσία. Και η στάση αυτή δεν έχει να κάνει με το ποιον έχουμε απέναντί μας.
Ακόμα και αξιόπιστους ανθρώπους να συναντήσουμε στον δρόμο μας, δεν υπάρχει τρόπος να πειστούμε ότι η αγάπη δεν θα μας πληγώσει.
Ένας παρανοϊκός τρόπος του σχετίζεσθαι
Το ότι ζούμε σε μια «παρανοϊκή» εποχή όπου κανένας δεν φαίνεται να εμπιστεύεται κανέναν και, ανά πάσα στιγμή, αισθανόμαστε ότι κάποιος κίνδυνος παραμονεύει, είναι μάλλον δεδομένο.
Η «παράνοια», εδώ, αναφέρεται σε μία κατάσταση ακραίας έλλειψης εμπιστοσύνης, με κεντρικό χαρακτηριστικό τη συνεχή αίσθηση ότι ο κόσμος δεν είναι ασφαλής και ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι αναξιόπιστοι και εν δυνάμει «κακοί».
Πρόκειται μάλλον για μία καθημερινή «παράνοια» που δεν σχετίζεται απαραίτητα με κάποιου είδους ψυχοπαθολογία και η οποία φαίνεται να είναι τόσο κοινή και συνηθισμένη στο γενικό πληθυσμό, όσο το άγχος και η κατάθλιψη.
Ιδού, λοιπόν, οι συμπεριφορές που προκύπτουν όταν ο κύριος τρόπος μας να σχετιζόμαστε με τους άλλους είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης:
Το σχέδιο τους είναι η ανατροπή μου
Το κύριο χαρακτηριστικό της έντονης έλλειψης εμπιστοσύνης είναι η γενικευμένη καχυποψία και η συνεχής αγωνία ότι οι άλλοι θα μας παραπλανήσουν, εκμεταλλευτούν, απορρίψουν ή εγκαταλείψουν.
Χωρίς να έχουμε επαρκείς αποδείξεις, πιστεύουμε ότι οι άλλοι έχουν κρυφή ατζέντα κι ότι τα κίνητρά τους είναι ύποπτα. Τους αντιλαμβανόμαστε ως εχθρικούς ή ότι συνωμοτούν πίσω από την πλάτη μας με σκοπό να μας τη φέρουν – να μας χρησιμοποιήσουν και μετά να μας κάνουν στην άκρη.
Σπανίως προσλαμβάνουμε τα πράγματα ως έχουν. Για παράδειγμα, λαμβάνουμε ένα μήνυμα από κάποιον και αντί να μείνουμε στην κίνηση ή το περιεχόμενο του μηνύματος, αναρωτιόμαστε τι κρύβεται πίσω από αυτή την ενέργεια και ποιες είναι οι «πραγματικές» προθέσεις του αποστολέα.
Παρερμηνεύουμε ακόμα και τις φιλοφρονήσεις. Κάποιος μπορεί να σχολιάσει θετικά το καινούργιο ντύσιμο ή αυτοκίνητό μας και το παίρνουμε ως έμμεση επίκριση ή επίθεση στον καταναλωτισμό και την επιδειξιμανία μας.
Εν τέλει, η ζωή μας οργανώνεται γύρω από την αίσθηση ότι απειλούμαστε, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μας αναλώνεται στην προσπάθεια ανατροπής των υποτιθέμενων σχεδίων των άλλων να μας προκαλέσουν ντροπή και ταπείνωση.
Οι πληροφορίες που δίνω θα χρησιμοποιηθούν εναντίον μου
Ένας βασικός τρόπος διαχείρισης της δυσκολίας μας να εμπιστευτούμε, είναι η αρνητικότητα και αντίσταση απέναντι στην συναισθηματική έκφραση. Μας φαίνεται πολύ μεγάλο ρίσκο να μοιραστούμε το πώς πραγματικά αισθανόμαστε και η αποκάλυψη προσωπικών σκέψεων, αναγκών ή επιθυμιών μάς προκαλεί υπερβολικό άγχος.
Ο φόβος μας είναι ότι αν ανοιχτούμε στους άλλους, μοιραία θα πληγωθούμε και θα πονέσουμε.
Έτσι, προκειμένου να προστατευτούμε, κλεινόμαστε στον εαυτό μας και κρατάμε μυστικά ή παρουσιάζουμε διάφορα προσωπεία, με αποτέλεσμα να δίνουμε την εντύπωση ότι είμαστε «ψυχροί», εγκεφαλικοί και, σχεδόν, βλοσυροί.
Ας πούμε, στην επικοινωνία μας με τους άλλους, χρησιμοποιούμε αφηρημένη γλώσσα και αποφεύγουμε τις ξεκάθαρες, άμεσες απαντήσεις στα ερωτήματα. Επιπλέον, δεν έχουμε ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ ή, αν έχουμε, αφορά μόνο τους άλλους.
Όταν αφορά εμάς, για παράδειγμα αν κάποιος αστειευτεί μαζί μας, το παίρνουμε στα σοβαρά και νιώθουμε προσβεβλημένοι – πολύ απλά, δεν έχουμε τη δυνατότητα να γελάσουμε με τον εαυτό μας.
Τελικά, το αποτέλεσμα της απουσίας εμπιστοσύνης από τη ζωή μας, είναι να στερούμαστε οι ίδιοι και να στερούμε από τους άλλους, κάθε γνήσια και αυθόρμητη έκφραση της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης.
Τι έκανες τελευταία για να κερδίσεις την εμπιστοσύνη μου;
Συχνά, ως αναπλήρωση της έλλειψης εμπιστοσύνης, ζητάμε διαρκή επιβεβαίωση από τους άλλους, αλλά το κάνουμε με τέτοια επιμονή που φτάνουμε να τους εξαντλούμε.
Είμαστε ικανοί να καταστρέψουμε μια συνάντηση ή ακόμα και μια σεξουαλική συνεύρεση, στην προσπάθειά μας να διερευνήσουμε και να ξεκαθαρίσουμε καθετί που σκέφτεται ο άλλος για εμάς.
Το ζητούμενο μας είναι η απόλυτη πίστη και αφοσίωση στη σκέψη και στις πράξεις των ανθρώπων με τους οποίους σχετιζόμαστε. Το σκεπτικό μας είναι όλα ή τίποτα: όποιος δεν είναι μαζί μας, είναι εναντίον μας.
Η ενδιάμεση κατάσταση, δηλαδή το να αφήσουμε μισάνοιχτο παράθυρο σε ενδεχόμενη αποδοκιμασία, απόρριψη ή εγκατάλειψη, είναι κάτι που απλώς δεν αντέχουμε.
Τα διάφορα τεστ και οι δοκιμασίες στις οποίες υποβάλλουμε τους άλλους είναι τα μέσα που κυρίως χρησιμοποιούμε για να καλμάρουμε τη ζήλια ή την αγωνία μας για το πόσο γνήσιο ή «αγνό» είναι το ενδιαφέρον τους.
Όσες διαβεβαιώσεις και να πάρουμε όμως, κανένας δεν βγαίνει τελείως από τη λίστα των υπόπτων – ούτε καν οι πιο κοντινοί μας άνθρωποι. Η αναζήτηση «αποδείξεων» εναντίον τους συνεχίζεται αδιάκοπα και η υποψία ότι οι προθέσεις τους είναι μοχθηρές, δεν βγαίνει ποτέ από το μυαλό μας. Έτσι, καταλήγουμε να στέλνουμε διπλά μηνύματα.
Ενώ, τα λόγια μας δηλώνουν την πίστη μας στην αγάπη των άλλων, οι πράξεις και η στάση μας προδίδουν ότι δεν παύουμε στιγμή να τους αμφισβητούμε. Επιπλέον, είμαστε απρόβλεπτοι.
Η διάθεσή μας εξαρτάται από την αντίληψη της εντιμότητας και αφοσίωσης των άλλων την κάθε στιγμή, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούμε να είμαστε τρυφεροί με κάποιον το ένα λεπτό και το αμέσως επόμενο να πάρουμε φωτιά και να του επιτεθούμε.
Χώρια που κάποιες από τις επιθέσεις μας είναι προσχεδιασμένες δοκιμασίες. Δημιουργούμε σκηνή από το τίποτα και αν ο άλλος περάσει το τεστ, ηρεμούμε αμέσως. Αν, για κακή του τύχη, αποτύχει στο τεστ, μπορούμε να συνεχίσουμε να τσακωνόμαστε μαζί του μέχρι τελικής πτώσης.
Η καλύτερη προστασία είναι η δύναμη και ο έλεγχος
Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, η ανασφάλεια που προκαλεί η έλλειψη εμπιστοσύνης μάς οδηγεί στην ανάπτυξη ενός ανταγωνιστικού αντί συνεργατικού προσανατολισμού. Με άλλα λόγια, δεν παίζουμε ομαδικό ή ισότιμο παιχνίδι.
Έχουμε την αίσθηση ότι η άσκηση δύναμης πάνω στους άλλους θα μας κάνει να νιώσουμε ασφάλεια και γι’ αυτό δεν διστάζουμε να γίνουμε χειριστικοί, να δείξουμε έλλειψη σεβασμού για τα όρια τους και, ακόμα, σε ακραίες περιπτώσεις, να γίνουμε βίαιοι ή συναισθηματικά κακοποιητικοί.
Από την άλλη, πάλι με σκοπό να προστατευτούμε από το άγχος και τις ανησυχίες μας, αγωνιζόμαστε για τελειότητα και έλεγχο. Η αίσθηση ότι ελέγχουμε τις καταστάσεις και ότι τα πράγματα είναι «τέλεια», δηλαδή «τακτοποιημένα» και προβλέψιμα, βοηθά στο να αποφεύγουμε τις δυσάρεστες «εκπλήξεις» και να ελαχιστοποιούμε την αβεβαιότητα.
Προφανώς, πρόκειται απλώς για ψευδαίσθηση ασφάλειας και σταθερότητας. Οι απόπειρες ελέγχου, όπως και η άσκηση δύναμης, είναι μια μορφή ανελευθερίας στη σχέση.
Όταν προσπαθούμε να ελέγξουμε αντί να σεβαστούμε και εμπιστευτούμε ο ένας τον άλλο, το μόνο που μπορούμε να οικοδομήσουμε είναι μια ψευδοεμπιστοσύνη η οποία είναι δημιούργημα του φόβου που εμφυσούμε στους άλλους.
Αυτό που φαίνεται να μην συνειδητοποιούμε είναι ότι, κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να εμπιστευτεί και, άρα να σεβαστεί και να σχετιστεί, με κάποιον που τον φοβίζει.
Μήπως είμαι το κέντρο του κόσμου;
Η εμμονή να ανακαλύψουμε τις «αληθινές» προθέσεις των άλλων για εμάς, όχι μόνο υποκρύπτει το λανθάνον μήνυμα ότι είμαστε σε θέση να «διαβάσουμε» το μυαλό τους και να καταλάβουμε ότι μας κρύβουν πράγματα, αλλά φανερώνει και την έντονη τάση μας να τα παίρνουμε όλα προσωπικά.
Πρόκειται για ολοφάνερη αίσθηση μεγαλείου φυσικά. Έχουμε την εντύπωση ότι είμαστε το κέντρο (έστω της κακίας) του κόσμου και ότι ο κόσμος δεν έχει άλλη δουλειά από το να περιστρέφεται γύρω μας. Οτιδήποτε πει ή κάνει κάποιος νομίζουμε ότι έχει κάποια σχέση με εμάς.
Μπορεί να οδηγηθούμε μέχρι και στο συμπέρασμα ότι οι άλλοι μας φθονούν και θέλουν να μας καταρρίψουν, επειδή είμαστε πολύ «καλοί» ή πολύ σημαντικοί. Για παράδειγμα, ένας σερβιτόρος ξεχνά την παραγγελία μας και το ερμηνεύουμε ως απόδειξη ότι προσπαθεί να μας μειώσει.
Ή, κάποιος παίρνει τη σειρά μας στο ταμείο και, αντί να σκεφτούμε ότι είναι αγενής ή αφηρημένος, το εκλαμβάνουμε ως προσωπική επίθεση. Η ειρωνεία είναι ότι, οι φαντασιώσεις μεγαλομανίας και αυτοαναφοράς που τρέφουμε μας φορτώνουν με ενοχές.
Νιώθουμε τεράστιο βάρος γιατί πιστεύουμε ότι είμαστε υπεύθυνοι για οτιδήποτε σκέφτονται ή αισθάνονται οι άλλοι – τόσο σπουδαίοι ή παντοδύναμοι νομίζουμε ότι είμαστε.
Για παράδειγμα, αν καθυστερήσουμε να παραδώσουμε μια εργασία, αποφεύγουμε να συναντήσουμε ή να χαιρετίσουμε τον αρμόδιο καθηγητή, σαν να είμαστε πεπεισμένοι ότι το μοναδικό πράγμα που τον απασχολεί είναι η δική μας αργοπορία και τα σχέδια που κάνει για να μας τιμωρήσει.
Τελικά, εγκλωβιζόμαστε ανάμεσα σε δύο εικόνες. Από τη μία, ο διαρκής φόβος και η υπερεπαγρύπνηση για κάθε πιθανό κίνδυνο και, από την άλλη, η διάχυτη αίσθηση μεγαλομανίας ότι τα πάντα αφορούν εμάς προσωπικά.
Καμία προσβολή δεν μένει ατιμώρητη
Η αντίδρασή μας στην απογοήτευση θυμίζει ξαφνικό θάνατο. Στην παραμικρή προσβολή που θα αντιληφθούμε, είτε αληθινή είτε φανταστική, θυμώνουμε και αποκρινόμαστε με επιθετικό τρόπο και, συνήθως, τόσο γρήγορα που ο άλλος δεν προλαβαίνει να καταλάβει από πού του ήρθε.
Ερμηνεύουμε αθώα σχόλια ως υποτιμητικά και αντιλαμβανόμαστε φιλικές κινήσεις, που οι περισσότεροι δεν προσέχουν καν, ως χειριστικές ή κακόβουλες.
Μικρά «λάθη» των άλλων, όπως η έλλειψη ακρίβειας ή η παραβίαση οδηγιών, γίνονται αντιληπτά ως ένδειξη αφερεγγυότητας ή έλλειψης σεβασμού. Μια ελάχιστη ανωμαλία ή αστοχία ή η αίσθηση ότι αδικηθήκαμε, είναι αρκετή για να καταστρέψει ανεπανόρθωτα και να τερματίσει μια σχέση είκοσι χρόνων.
Με την ίδια ευκολία που σήμερα είμαστε φίλοι, μπορούμε αύριο να είμαστε εχθροί.
Στην ανάλυση των καταστάσεων που κάνουμε, χρησιμοποιούμε τη μέθοδο του συμψηφισμού, χωρίς να διαφοροποιούμε μεταξύ των διαφορετικής βαρύτητας των στρεσογόνων γεγονότων, κι έτσι ένα τηλέφωνο που δεν μας επέστρεψαν μπορεί να γίνει τόσο σοβαρή απόρριψη όσο και μια σχέση που διαλύεται.
Όπως είναι αναμενόμενο, έχουμε μεγάλη δυσκολία να συγχωρέσουμε τους άλλους για τις προσβολές που θεωρούμε ότι έχουμε υποστεί εξαιτίας τους. Συνήθως κρατάμε μούτρα για πολύ καιρό και δεν δεχόμαστε απολογίες.
Μέσα μας, ενδέχεται να εξετάζουμε την πιθανότητα να συγχωρήσουμε, αλλά μάλλον το κάνουμε με τον ίδιο ρυθμό που λιώνουν οι πάγοι. Κάποιες φορές μάλιστα, φτάνουμε να μισούμε τους ανθρώπους που μας απογοητεύουν και ζητάμε εκδίκηση.
Θεωρούμε ότι δικαιούμαστε αναπλήρωση για την κακομεταχείριση που υποστήκαμε, αλλά, ως συνήθως, η δυσφορία που νιώθουμε είναι δυσανάλογη σε σχέση με αυτό που όντως έχει συμβεί και η αναπλήρωση που απαιτούμε είναι υπερβολικά μεγάλη.
Για παράδειγμα, η δυσφορία που βιώνουμε εξ’ αιτίας ενός χωρισμού, μπορεί να μας οδηγήσει στο να κάνουμε τη ζωή του πρώην συντρόφου μας δύσκολη, όχι τόσο λόγω του «πένθους» για την απώλεια, αλλά για τον αρνητικό αντίκτυπο που έχει η απώλεια επάνω μας – ο στόχος δεν είναι η επιστροφή του άλλου στη ζωή μας, είναι να πληρώσει γι’ αυτό που μας έκανε φεύγοντας.
Προφανώς, έχουμε μεγάλη ανάγκη να τιμωρήσουμε γιατί δυσκολευόμαστε να ξεπεράσουμε την αίσθηση ότι πληγωθήκαμε ή ακυρωθήκαμε.
Με το να τροφοδοτούμε συνεχώς το θυμό μας και να εκλογικεύουμε τις επιθετικές τάσεις μας με τη δικαιολογία ότι οι άλλοι είναι κάλπικοι ή άπιστοι, καταφέρνουμε να αισθανθούμε δικαιωμένοι και ασφαλείς έστω στη φαντασία μας.
Αυτό που αποτυγχάνουμε να καταφέρουμε, καθώς είμαστε τυφλωμένοι από φαντασιώσεις εκδίκησης, είναι να αντιμετωπίσουμε τα πραγματικά προβλήματα και να εξετάσουμε τη δική μας συμμετοχή σε αυτά.
Πώς γίνεται η κατάληξη να είναι πάντα η προδοσία;
Με μαθητική ακρίβεια, η απόμακρη, επιφυλακτική και εγωκεντρική στάση μας, προκαλεί δυσφορία στους ανθρώπους και τους εμποδίζει να μας συμπαθήσουν.
Με χίλιους δυο τρόπους, προβάλλουμε στους άλλους την καχυποψία μας και προσπαθούμε να κάνουμε τις προβολές μας να τους ταιριάξουν, δηλαδή τους προκαλούμε να συμπεριφερθούν ως αναξιόπιστοι.
Και εκείνοι, αργά ή γρήγορα, το κάνουν – αποκρίνονται εχθρικά, μας προδίδουν ή μας εγκαταλείπουν και έτσι μας «βοηθούν» να μετατρέψουμε την αρχική μας έλλειψη εμπιστοσύνης σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Το σύστημα πεποιθήσεων που δημιουργούμε είναι πλήρως αυτοσυντηρούμενο.
Μας βάζει σε ένα φαύλο κύκλο όπου, μέσω παρερμηνειών των γεγονότων, επιβεβαιώνουμε τις αρχικές πεποιθήσεις μας ότι καλώς κάνουμε και δεν εμπιστευόμαστε,
…ενώ, συγχρόνως, αγνοούμε τη δική μας ευθύνη και όλα τα σημάδια που αντικρούουν αυτές τις πεποιθήσεις, επιτυγχάνοντας με αυτό τον διαστρεβλωμένο τρόπο να διατηρήσουμε τη συνεκτικότητα του εαυτού και του κόσμου μας.
Ακόμα και αν οι άλλοι δεν μας δώσουν καμία αφορμή ή λόγο να προκληθούμε, είμαστε ικανοί να δημιουργήσουμε μόνοι μας σενάρια που μας κάνουν να πάρουμε φωτιά, ικανοποιώντας έτσι τη διαφαινόμενη ανάγκη μας να βρισκόμαστε διαρκώς σε κατάσταση δυσφορίας.
Προφανώς, δεν αντέχουμε το άγχος της παθητικής αναμονής της αναπόφευκτης κακής αντιμετώπισης των άλλων. Το χαλάμε πρώτοι για να προλάβουμε το κακό.
Το τίμημα της έλλειψης εμπιστοσύνης
Μοναξιά
Η δυσκολία μας να εμπιστευτούμε, τις περισσότερες φορές, καταλήγει σε κοινωνική και συναισθηματική απόσυρση. Επιλέγουμε την απομόνωση, όχι πάντα επειδή προτιμούμε τη μοναξιά, αλλά γιατί πιστεύουμε ότι είναι ο μόνος τρόπος να αποφύγουμε να γίνουμε αντικείμενο εκμετάλλευσης των άλλων.
Η αμφιθυμία μας απέναντι στους ανθρώπους, μας «αναγκάζει» να πηγαινοερχόμαστε ανάμεσα στο να αγαπούμε και να περιφρονούμε τους άλλους. Το ιστορικό μας περιλαμβάνει, συνήθως, μια σειρά από δραματικές και δυσλειτουργικές σχέσεις, είτε διαδοχικά είτε συγχρόνως, στις οποίες κυριαρχούν οι κύκλοι «προσέγγισης και αποφυγής».
Επιλέγουμε «ασφαλείς» ανθρώπους που μπορούν μόνο περιστασιακά να ικανοποιήσουν την ανάγκη μας για οικειότητα ή με τους οποίους μπορούμε να σχετιστούμε επιφανειακά και εργαλειακά, εμποδίζοντας την αληθινή συνάντηση.
Από την άλλη, χρησιμοποιούμε τη ψυχρότητα, τη σύγχυση ή τον πόνο για να κρατήσουμε σε απόσταση και να διώξουμε μακριά εκείνους που αντιλαμβανόμαστε ως απειλητικούς. Φαίνεται να προτιμούμε να ζήσουμε στερημένοι από γνήσιο και αμοιβαίο συναίσθημα, παρά να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας στα χέρια κάποιου άλλου.
Είμαστε τόσο βέβαιοι ότι η στενή επαφή με κάποιον θα μας βλάψει, που δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να αισθανθεί ότι εξαρτάται από έναν άλλο άνθρωπο.
Φόβος
Ο τρόπος μας να υπάρχουμε στον κόσμο στερείται ευελιξίας. Η κοσμοθεωρία μας έχει διαμορφωθεί γύρω από την αίσθηση του φόβου, της ανασφάλειας και της απειλής, κι αυτό μας κάνει άκαμπτους, κυνικούς, σκεπτικιστές και πεσιμιστές. Παντού βλέπουμε την πιθανότητα αδικιών, εξαπατήσεων και επιθέσεων.
Στον ορίζοντά μας προβλέπονται καταστροφές και το μέλλον προδιαγράφεται χειρότερο από το χθες. Αποφεύγουμε να δοκιμάσουμε νέες εμπειρίες γιατί δεν έχουμε καμία προσδοκία για τη θετική τους έκβαση. Η χρόνια και μόνιμη απάντησή μας σε νέες καταστάσεις, προσκλήσεις ή προκλήσεις, είναι το «όχι».
Ποτέ δεν ρισκάρουμε να αντικρίσουμε τον κόσμο με τα μάτια των άλλων. Είμαστε πεπεισμένοι ότι μόνο εμείς γνωρίζουμε τη μία και μοναδική «αλήθεια» και δεν μας περνάει από το μυαλό η ιδέα ότι η «αλήθεια» που κατέχουμε είναι απλώς η δική μας αλήθεια.
Ούτε τολμούμε να διανοηθούμε ότι ο κόσμος που μοιραζόμαστε με τους άλλους είναι περισσότερο περίπλοκος από τον δικό μας ασπρόμαυρο, αυτοτροφοδοτούμενο και αυτοεπιβεβαιούμενο κόσμο.
Συναισθηματικά, η έλλειψη εμπιστοσύνης και η διαρκής ενασχόληση με το νόημα της συμπεριφοράς των άλλων, μας δημιουργεί μία μόνιμη αίσθηση δυσφορίας και μας προκαλεί έντονο περιοδικό άγχος ή χρόνιο άγχος.
Ζούμε πικραμένοι, απογοητευμένοι και στρυφνοί. Γινόμαστε υπερευαίσθητοι στην κριτική των άλλων καθώς μας κάνει να αμφιβάλλουμε για την αξία μας, αλλά συγχρόνως είμαστε πολύ επικριτικοί μαζί τους. Στο τέλος, φτάνουμε να κατηγορούμε το παρελθόν μας και όλους τους ανθρώπους μέσα σε αυτό για τις τωρινές δυσκολίες μας.
Το παράδοξο της έλλειψης εμπιστοσύνης
Η αλήθεια είναι ότι έχουμε αρκετή επίγνωση της δυσκολίας μας να εμπιστευτούμε. Υπάρχουν στιγμές που αναγνωρίζουμε ότι οι σκέψεις και τα συναισθήματά μας είναι κάπως ασυντόνιστα, ότι κάνουμε πολλή φασαρία για το τίποτα, ότι είμαστε υπερβολικά μυγιάγγιχτοι και, συχνά, εκδικητικοί, ενώ δεν χρειάζεται.
Αλλά, συνήθως, αποτυγχάνουμε να αντιληφθούμε το πραγματικό μέγεθος των προβλημάτων που δημιουργεί στη ζωή μας η έλλειψη εμπιστοσύνης.
Το παράδοξο που μας διαφεύγει είναι ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης που δείχνουμε, στην πραγματικότητα, είναι μια έκφραση εμπιστοσύνης από την ανάποδη – είναι μια έκφραση της βαθιάς πίστης μας ότι οι άλλοι δεν θα μπορέσουν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες μας.
Αν η απόφαση να εμπιστευτούμε είναι ένα στοίχημα ότι τα πράγματα θα πάνε καλά, με έναν αντεστραμμένο τρόπο, η απόφαση να μην εμπιστευτούμε είναι ένα στοίχημα ότι τα πράγματα θα πάνε άσχημα.
Τελικά, φαίνεται να εμπιστευόμαστε και, μάλιστα, τυφλά την κακία των ανθρώπων και, όπως θα δούμε στο επόμενο άρθρο, έχουμε σημαντικούς λόγους που το κάνουμε.
Part II
Μέχρι ένα ορισμένο σημείο, η έλλειψη εμπιστοσύνης λειτουργεί ως μέσο επιβίωσης και αυτοπροστασίας.
Η ικανότητα να διακρίνουμε μεταξύ αξιόπιστων και αναξιόπιστων ανθρώπων, καθώς και τα όρια στην εμπιστοσύνη, είναι βασικές προϋποθέσεις προκειμένου να μην γινόμαστε συνένοχοι στην εκμετάλλευσή μας.
Τα προβλήματα και η «παράνοια» ξεκινούν όταν η επιφυλακτικότητα γίνεται καχυποψία που μας οδηγεί να ζούμε μέσα στο φόβο και τον κυνισμό, εμποδίζοντάς μας να εμπιστευτούμε ακόμα και αξιόπιστους ανθρώπους.
Τα καλά νέα είναι ότι, για όποιον το επιθυμεί και αναγνωρίζει τη δυσκολία του να εμπιστευτεί, η βλάβη στην εμπιστοσύνη είναι αναστρέψιμη.
Που οφείλεται η βλάβη στην εμπιστοσύνη;
Η αντίληψη ότι η εμπιστοσύνη είναι επικίνδυνη προκύπτει μέσα από εμπειρίες του παρελθόντος τις οποίες έχουμε νοηματοδοτήσει ως προδοσίες ή καταστάσεις αυξημένης ανασφάλειας.
Στην ενήλικη ζωή, τέτοιες εμπειρίες είναι οι ασθένειες και τα ατυχήματα, η οικονομική αβεβαιότητα, η απώλεια αγαπημένου προσώπου από χωρισμό ή θάνατο, καθώς και εμπειρίες όπως η σεξουαλική επίθεση, ο βιασμός και η συναισθηματική ή σωματική κακοποίηση.
Στην παιδική ηλικία, που είμαστε περισσότερο ευάλωτοι από την άποψη των μέσων που διαθέτουμε για να κατανοήσουμε και ερμηνεύσουμε όσα μας συμβαίνουν, οι εμπειρίες που προκαλούν βλάβη στην εμπιστοσύνη είναι εκείνες που γίνονται αντιληπτές ως έλλειψη αγάπης.
Πίσω από την καχυποψία η μεγάλη προδοσία
Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος καταστροφής της αίσθησης ασφάλειας και εμπιστοσύνης, είναι η βίωση τραυματικών εμπειριών στη σχέση μας με τους ανθρώπους που μας μεγάλωσαν, όπως η έλλειψη αποδοχής, η παραβίαση των ορίων και η εγκατάλειψη ή κακοποίηση.
Το μάθημα ζωής που παίρνουμε όταν διαπιστώνουμε ότι εκείνοι από τους οποίους εξαρτάται η ζωή μας δεν μπορούν ή δεν θέλουν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες μας, είναι ότι οι άνθρωποι είναι αναξιόπιστοι – ότι δεν κάνουν αυτό που αναμένεται να κάνουν ή δεν νοιάζονται αρκετά για εμάς ώστε να το κάνουν.
Επιπλέον, το μεγάλωμα σε ένα περιβάλλον το οποίο αντιλαμβανόμαστε ως εχθρικό και απειλητικό, μας προσανατολίζει στην αναζήτηση και εξεύρεση τρόπων αυτοπροστασίας – μια απολύτως λογική απόκριση στο τραύμα, αλλά και μια πρώτης τάξεως εκπαίδευση στο να είμαστε διαρκώς καχύποπτοι και ετοιμοπόλεμοι.
Τις περισσότερες φορές, αν οι κατοπινές εμπειρίες της ζωής δεν μας αλλάξουν δραματικά, η αίσθηση της παιδικής προδοσίας παραμένει σχεδόν αδιαφοροποίητη.
Ως ενήλικες, εξακολουθούμε να σχετιζόμαστε από την ίδια θέση ανασφάλειας και έλλειψης εμπιστοσύνης, την οποία διαμορφώσαμε εντός των πρώτων μας σχέσεων: μας φοβίζει η οικειότητα με τους άλλους, ζητάμε επίμονα να μας αποδείξουν την αγάπη τους ή τους κρατάμε σε απόσταση.
Είμαστε πεπεισμένοι ότι ο ευκολότερος και συντομότερος δρόμος να απογοητευτούμε ή πληγωθούμε, είναι να αφήσουμε τους άλλους να μας πλησιάσουν. Η εμπειρία μας λέει ότι η εμπιστοσύνη σημαίνει προδοσία.
Πίσω από τις παρερμηνείες η εσφαλμένη μέθοδος
Η βλάβη στην εμπιστοσύνη θολώνει την όρασή μας και διαστρεβλώνει συναισθήματα, γεγονότα και συμπεριφορές.
Καθώς προσπαθούμε να βγάλουμε νόημα από όσα βιώνουμε, τείνουμε να κάνουμε αρνητικές ερμηνείες σε αντιστοιχία με τις αρνητικές εμπειρίες μας και κάθε φορά που καταλήγουμε με μια αρνητική διαπίστωση, επιβεβαιώνουμε και ενισχύουμε περαιτέρω αυτή την τάση.
Μάλιστα, νιώθουμε μια «σαδομαζοχιστική» ικανοποίηση όταν μπορούμε να πούμε «στα ‘λεγα εγώ», τις φορές που μια αρνητική εξέλιξη την οποία υποτίθεται είχαμε προβλέψει, επιβεβαιώνεται από τις συνθήκες.
Οι προβλέψεις μας, ωστόσο, στερούνται αξιοπιστίας και εγκυρότητας γιατί η μέθοδος παρατήρησης και ανάλυσης που χρησιμοποιούμε είναι ερασιτεχνική – σχεδόν μεταφυσική.
Είτε βλέπουμε τα ασήμαντα ως σημαντικά και ασυνήθιστες καταστάσεις σαν να επιβεβαιώνουν τους συνήθεις φόβους μας, είτε κάνουμε τόσες πολλές απαισιόδοξες προβλέψεις που κάποιες από αυτές γίνονται πραγματικότητα έστω κατά τύχη, είτε, τέλος, προκαλούμε οι ίδιοι τα πράγματα να πάνε στραβά με το να είμαστε δυσάρεστοι και ανταγωνιστικοί προς τους άλλους.
Από την άλλη, πάλι με βάση την «αντιεπιστημονική» μας μέθοδο, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι δικαιούμαστε να παραπονιόμαστε για όλα τα στραβά που συμβαίνουν στη ζωή μας, σαν να μην αντιμετωπίζουν όλοι οι άνθρωποι παρόμοια προβλήματα, παρά μόνο εμείς, οι «εκλεκτοί» της δυστυχίας.
Η σύγχυση μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας είναι φανερή. Μπερδεύουμε τις σκέψεις με τις πράξεις και το μέσα με το έξω, με αποτέλεσμα να αποδίδουμε αιτίες και να κάνουμε ερμηνείες εξωτερικών γεγονότων, βασιζόμενοι αποκλειστικά στη συναισθηματική μας κατάσταση.
Για παράδειγμα, αν για κάποιο λόγο αισθανθούμε ταραγμένοι, αβέβαιοι ή φοβισμένοι, είμαστε ικανοί να αποδώσουμε αυθαίρετα τα συναισθήματά μας στο ότι ο σύντροφός μας σχεδιάζει να μας εγκαταλείψει.
Πίσω από την έλλειψη πίστης στους άλλους η έλλειψη πίστης στον εαυτό
Η μη ικανοποίηση των πρώιμων αναγκών μας ή η ελλιπής ικανοποίησή τους, δεν βλάπτει μόνο την ικανότητα να εμπιστευόμαστε τους άλλους, αλλά κλονίζει και την εμπιστοσύνη προς τον ίδιο μας τον εαυτό.
Η υποψία ή βεβαιότητα ότι έχουμε κάποιο εγγενές ελάττωμα το οποίο εμπόδισε τους φροντιστές μας να μας αγαπήσουν και, άρα, προκάλεσε την προδοσία μας, έχει εγγραφεί στη μνήμη μας και δεν μας εγκαταλείπει ποτέ.
Όλες οι μέθοδοι αναπλήρωσης που χρησιμοποιούμε, από τη μεγαλομανία και τον εγωκεντρισμό μέχρι την άσκηση δύναμης, είναι απλώς αμυντικές μανούβρες που στόχο έχουν να ενισχύσουν φαντασιακά τη χαμηλή μας αυτοεκτίμηση.
Έτσι, ο φόβος να εμπιστευτούμε τους άλλους, υποκρύπτει επιπλέον το φόβο ότι στερούμαστε τα ψυχικά αποθέματα ή τις ικανότητες να διαχειριστούμε ένα ενδεχόμενο «κακό», αλλά και το φόβο ότι μια νέα «προδοσία» θα ανακινήσει τα επώδυνα συναισθήματα πόνου και ντροπής που συνοδεύουν την πάγια αίσθηση ότι είμαστε ανάξιοι να αγαπηθούμε.
Προφανώς, κανένας άνθρωπος δεν θέλει να πληγωθεί, αλλά, λόγω της έλλειψης πίστης στην αξία μας, η δική μας επιφυλακτικότητα έχει εξωθηθεί στα άκρα.
Πως αποκαθίσταται η βλάβη στην εμπιστοσύνη;
Η διαδικασία αποκατάστασης της σχέσης μας με την εμπιστοσύνη μπορεί να ξεκινήσει μόνο εφόσον αναγνωρίσουμε την προβληματική φύση της.
Το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσουμε και αποδεχτούμε ότι χρησιμοποιούμε την έλλειψη εμπιστοσύνης αμυντικά, ως μέσο διαχείρισης των φόβων και ανασφαλειών μας, κι ότι αυτό το μέσο είναι, πλέον, δυσλειτουργικό, ανεπίκαιρο και, εν πολλοίς, άχρηστο.
Στη συνέχεια, ανοίγει ο δρόμος για τα επόμενα βήματα:
Αποσυνδέουμε το παρόν από το παρελθόν
Θα χρειαστεί να αποσυνδέσουμε το «εδώ και τώρα» από το «εκεί και τότε», δηλαδή να αποσυνδέσουμε την εμπειρία της εκάστοτε σχέσης που ζούμε στο παρόν, από εκείνα που φέρνουμε στη σχέση λόγω της ιστορίας μας.
Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να βρούμε τρόπο να χαλιναγωγήσουμε την τάση μας να αποδίδουμε στους ανθρώπους με τους οποίους σχετιζόμαστε σήμερα, τις προθέσεις, τα κίνητρα και τις συμπεριφορές εκείνων που μας πλήγωσαν στο παρελθόν.
Αποσυνδέουμε το μέσα από το έξω
Πρέπει να καταλάβουμε ότι τα πράγματα δεν είναι πάντοτε έτσι όπως τα αισθανόμαστε ή φανταζόμαστε.
Για παράδειγμα, η απειλή που νιώθουμε από την κακία, ανεντιμότητα, αναξιότητα ή διπροσωπία των άλλων, πολλές φορές, είναι απλώς οι προβολές προς τα έξω όσων αντιλαμβανόμαστε ως δικά μας αρνητικά χαρακτηριστικά.
Θα βοηθούσε ίσως να παρατηρούμε από κάποια απόσταση τους φόβους μας και, αντί αυτόματα να δεχόμαστε τις «παρανοϊκές» σκέψεις μας, να τις αξιολογούμε. Έτσι, θα μπορούσαμε να μειώσουμε σημαντικά την αίσθηση ότι είμαστε αβοήθητοι και να θέσουμε υπό έλεγχο την καχυποψία μας.
Καταπολεμούμε τη μυστικοπάθεια
Έχει μεγάλη αξία να τολμούμε να μιλάμε γύρω από την εμπειρία μας. Το να μην εκφράζουμε τις επιφυλάξεις ή αγωνίες μας και το να μην αποκαλύπτουμε στους άλλους ότι αισθανόμαστε αβέβαιοι ή ευάλωτοι, είναι οι πλέον σίγουροι τρόποι για να αυξήσουμε την καχυποψία και τις «παρανοϊκές» σκέψεις.
Μια ιδέα είναι να μοιραζόμαστε τη δυσκολία μας με τον άνθρωπο που σχετιζόμαστε, λέγοντας κάτι του τύπου: «Ξέρεις, έχω θέμα με την εμπιστοσύνη. Έχω ζήσει πράγματα που έχουν κλονίσει σοβαρά την ικανότητά μου να εμπιστεύομαι».
Αντιστεκόμαστε στον εγωκεντρισμό μας
Είναι δύσκολο, αλλά πρέπει να προσπαθήσουμε να δούμε τα πράγματα από την πλευρά των άλλων και να αναρωτηθούμε πώς αισθάνονται όταν τους αμφισβητούμε ή τους επιτιθέμεθα. Να φανταστούμε πώς θα αισθανόμασταν εμείς αν ήμασταν στη θέση τους και διαρκώς κάποιος μας έκανε να νιώθουμε ανάξιοι της εμπιστοσύνης του.
Κι, ακόμα, θα χρειαστεί να παραιτηθούμε από την ιδέα ότι έχουμε ιδιαίτερα δικαιώματα έναντι των άλλων ή ότι δικαιούμαστε ειδική μεταχείριση.
Η πρόκληση είναι αν αντέχουμε να μην είμαστε το κέντρο του κόσμου. Αν αντέχουμε να μην είμαστε τόσο σημαντικοί για τους άλλους όσο θα επιθυμούσαμε ή φαντασιωνόμαστε ότι είμαστε.
Ο τελικός στόχος είναι να αντικρίσουμε μια περισσότερο διευρυμένη και, συγχρόνως, ρεαλιστικότερη θεώρηση του εαυτού μας ως κάποιου εν δυνάμει ευάλωτου ή κάποιου που διατρέχει πιθανούς «κινδύνους» ακριβώς όπως όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι.
Ενισχύουμε την αυτοεκτίμησή μας
Το βασικότερο μέλημά μας πρέπει να είναι η ενίσχυση της αυτοεκτίμησής μας, γιατί δεν υπάρχει άνθρωπος που δεν εκτιμά και δεν εμπιστεύεται τον εαυτό του, που να μπορεί να εμπιστευτεί τους άλλους.
Όσο αυξάνεται η πίστη στον εαυτό μας, τόσο λιγότερο απειλητικοί μας φαίνονται οι άλλοι και τόσο μικρότερη ανάγκη έχουμε να τους ελέγχουμε. Η αυτονομία τους παύει να γίνεται αντιληπτή ως ένδειξη της πρόθεσής τους να μας προδώσουν. Η επιθυμία τους να σκέφτονται διαφορετικά ή να κάνουν αυτό που θεωρούν καλύτερο για τους ίδιους, παύει να ερμηνεύεται ως ένδειξη ότι είναι «κακοί».
Με ανάλογο τρόπο, η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης βοηθά να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτές που αντιλαμβανόμαστε ως δικές μας «κακές» πτυχές, είναι απλώς συνηθισμένες ανθρώπινες ιδιότητες και δεν κινδυνεύουμε να τιμωρηθούμε γι’ αυτές.
Τέλος, αν νιώθουμε περισσότερο ασφαλείς με τον εαυτό μας, έχουμε μεγαλύτερη ανοχή στην αμφιθυμία, ιδίως των συναισθημάτων των άλλων προς εμάς. Δεν τρέφουμε την ψευδαίσθηση ότι, αν οι άνθρωποι γύρω μας ήταν αρκετά αφοσιωμένοι και μας σέβονταν, θα συμφωνούσαν σε όλα και θα έκαναν αυτομάτως τα πάντα με τον δικό μας τρόπο.
Καταλαβαίνουμε το προφανές: το να είναι κάποιος ο εαυτός του, δεν είναι έλλειψη πίστης, είναι φυσιολογικό.
Αναλαμβάνουμε την ευθύνη όσων αισθανόμαστε
Είναι σημαντικό να αποτινάξουμε από πάνω μας την περιοριστική ταυτότητα του θύματος και να αναλάβουμε την ευθύνη του εαυτού μας – ακόμα και της «παρανοϊκής» πλευράς του.
Αυτό σημαίνει να σταματήσουμε να καθιστούμε τους άλλους υπόλογους για τα δικά μας συναισθήματα και να αποδεχόμαστε τις συνέπειες των όποιων πράξεών μας χωρίς να κατηγορούμε τους άλλους για τις δικές μας αστοχίες.
Όσο βολικοί και να είναι οι εξωτερικοί «εχθροί», πρέπει να καταλάβουμε ότι κάποιες φορές είμαστε απλώς «άτυχοι», κάποιες άλλες «αποτυγχάνουμε» ή αποδεικνυόμαστε «ανεπαρκείς» και, τις περισσότερες φορές, τα πράγματα που μπορούμε πραγματικά να ελέγξουμε είναι ελάχιστα.
«Συγχωρούμε» τις προδοσίες που δεν είναι προδοσίες
Το να καταφέρουμε να «συγχωρήσουμε» όσα αντιλαμβανόμαστε ως ασυγχώρητες προδοσίες, μπορεί να είναι απελευθερωτικό.
Κάποιες φορές, μάλιστα, ίσως επιβάλλεται να συγχωρήσουμε και να ξεχάσουμε, γιατί οι εμμονικές «παρανοϊκές» αναμνήσεις είναι ικανές να μετατρέψουν τις όποιες προσβολές και αβλεψίες σε προδοσίες και εξευτελισμούς, με αποτέλεσμα να γιγαντώνονται στο μυαλό μας και να γίνονται όλο και περισσότερο επώδυνες.
Κάνουμε χρήση της θεραπευτικής δύναμης της σχέσης
Ένας άνθρωπος διατεθειμένος να συνδεθεί μαζί μας αυθεντικά, ο οποίος μας εμπιστεύεται και διεκδικεί την εμπιστοσύνη μας, παρά τη δική μας δυσπιστία και καχυποψία, μπορεί να μας κάνει σταδιακά να ανακαλύψουμε την ικανότητα και επιθυμία μας να εμπιστευτούμε.
Η επίδραση της εμπιστοσύνης είναι ανταποδοτική. Όταν αισθανόμαστε ότι κάποιος μας εμπιστεύεται, τείνουμε να αυξάνουμε και τη δική μας εμπιστοσύνη και έτσι δημιουργείται ένας θετικά ανατροφοδοτούμενος κύκλος εμπιστοσύνης.
Μια σχέση εμπιστοσύνης, είτε φιλική, είτε συντροφική είτε θεραπευτική, πραγματικά μπορεί να διευκολύνει την αλλαγή μας, αλλά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι θα δώσουμε στη σχέση και τον άλλο μια ευκαιρία – δηλαδή μόνο εφόσον κάνουμε οι ίδιοι το πρώτο βήμα προς περισσότερη εμπιστοσύνη.
Ακούγεται παράδοξο, αλλά, κάποιες φορές χρειάζεται να ζήσουμε με δανεική εμπιστοσύνη για ένα διάστημα, πριν μπορέσουμε να καλλιεργήσουμε τη δική μας.
Αθώοι μέχρι αποδείξεως του εναντίου
Επανατοποθέτηση ως προς την έννοια της εμπιστοσύνης
Το ζητούμενο δεν είναι να φτάσουμε στο άλλο άκρο και να εμπιστευόμαστε τυφλά τους πάντες, αλλά να οικοδομήσουμε μια νέα αντίληψη για την εμπιστοσύνη που δεν θα προκαλεί φόβο.
Μια εμπιστοσύνη με έδρα κυρίως το μυαλό και τις αποφάσεις μας και όχι τις πράξεις των ανθρώπων γύρω μας.
Που δεν αναγκάζει τους άλλους να περιορίζουν την ελευθερία τους ή να πηγαίνουν κόντρα στις επιθυμίες και αξίες τους προκειμένου να αποδείξουν ότι είναι άξιοι εμπιστοσύνης, και που δεν αποτελεί κάποιου είδους ανταμοιβή ή έπαθλο το οποίο οι άλλοι θα πρέπει να κερδίζουν ξανά και ξανά.
Προφανώς, πρόκειται για μια εμπιστοσύνη χωρίς εγγυήσεις, αλλά παρ’ όλη την αποστροφή μας για το ρίσκο, τολμούμε να την επιδείξουμε, όχι μόνο επειδή αναγνωρίζουμε την αλληλεξάρτησή μας με τους άλλους, αλλά και γιατί προσδοκούμε ότι τα ενδεχόμενα οφέλη αυτής της επιλογής θα υπερβαίνουν τις ενδεχόμενες απώλειες.
Η διαφορά είναι ότι μπορούμε να είμαστε περισσότερο ανοιχτοί σε όσα συμβαίνουν την κάθε στιγμή, χωρίς να σπαταλάμε την ενέργειά μας περιμένοντας να συμβεί το «κακό» ώστε να αντεπιτεθούμε, χωρίς να δημιουργούμε δράματα στο μυαλό μας σχετικά με το τι δεν συμβαίνει και χωρίς να εξαντλούμαστε προσπαθώντας να προβλέψουμε τα «άσχημα» που θα συμβούν.
Η «νέα» αντίληψη για την εμπιστοσύνη δεν είναι μια μεταμφιεσμένη άγνοια κινδύνου, ούτε στηρίζεται στην ευχή ότι πάντοτε θα συμβαίνει το «σωστό» – είναι απλώς η πίστη και βεβαιότητα ότι αν βρεθούμε μπροστά στο «λάθος» θα μπορέσουμε να το διαχειριστούμε.
Επανατοποθέτηση ως προς την κοσμοθεωρία μας
Η θεώρησή μας για τον κόσμο συνδέεται άμεσα με τα θέματα της εμπιστοσύνης.
Άλλη στάση έχουμε απέναντι στη ζωή και την εμπιστοσύνη αν πιστεύουμε ότι οι άνθρωποι μπορούν να είναι μόνο «καλοί» ή μόνο «κακοί» και τελείως άλλη αν πιστεύουμε ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να είναι και «καλοί» και «κακοί» αναλόγως των στιγμών και των συνθηκών που αντιμετωπίζουν.
Η θεωρία που υιοθετούμε δεν έχει σχέση με «αντικειμενικές» αποδείξεις. Είναι, κυρίως, ζήτημα προσωπικής απόφασης και επιλογής και σχετίζεται με τον κόσμο που ο καθένας μας κατασκευάζει για να ζήσει και με το «είδος» του ανθρώπου που θέλει να είναι.
Κι, ακόμα, έχει σχέση με το ποιες «αλήθειες» επιλέγει να πιστέψει κανείς και πίσω από ποιες ψευδαισθήσεις επιλέγει να κρυφτεί.
Σε επίπεδο κοινωνίας πάντως, λιγότερη «παράνοια» στη σκέψη και συμπεριφορά των ανθρώπων, θα σήμαινε οργάνωση της ζωής γύρω από το τεκμήριο της αθωότητας. Το κυρίαρχο μήνυμα δεν θα ήταν πλέον το «πρόσεξε τον διπλανό σου γιατί πρόκειται να σου τη φέρει», αλλά το «δείξε πρώτος εμπιστοσύνη μέχρι πραγματικά να έχεις λόγο να μην το κάνεις».
Είναι δύσκολο στοίχημα, αλλά ίσως όχι ανέφικτο, το να έχουμε ορθάνοιχτα αυτιά και μάτια μπροστά στην «κακία» του κόσμου, την ίδια στιγμή που διατηρούμε μια βασική εμπιστοσύνη στον άνθρωπο.
Να θυμάστε
Αν σχετίζεστε με κάποιον που δυσκολεύεται να σας εμπιστευτεί, πιθανότατα αισθάνεστε ότι σχετίζεστε με ένα κακομαθημένο μωρό. Σας κάνει την τιμή να (δείχνει ότι) σας εμπιστεύεται, αλλά «απαιτεί» να ικανοποιείτε τις ανάγκες του άμεσα και σας τιμωρεί αυστηρά αν δεν το κάνετε.
Η συνεχής κριτική του, οι απαιτήσεις του για δικαίωση ενώ δεν έχει αδικηθεί και οι εκδικητικές του τάσεις ενώ δεν έχει πληγεί, σας κάνουν να αισθάνεστε αποξενωμένοι και αβοήθητοι μέσα σε αυτή τη σχέση.
Χωρίς πρόθεση να σας παρηγορήσω, το πιθανότερο είναι ότι ενδιαφέρεται για εσάς, παρά τις διαστρεβλώσεις, τους ανταγωνισμούς και τους φόβους του. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο η έλλειψη συναισθημάτων, όσο η αίσθηση προδοσίας που τον κυριεύει.
Το ερώτημα που πρέπει να κάνετε στον εαυτό σας είναι αν μπορείτε να τον αποδεχτείτε. Αν μπορείτε να συνυπάρξετε μαζί του ενώ εκείνος δεν εγκαταλείπει ποτέ τις άμυνες του και αν μπορείτε να συμφιλιωθείτε με την ιδέα ότι, δεδομένων των δυσκολιών που αντιμετωπίζει, κάνει το καλύτερο που μπορεί. Και, πάνω απ’ όλα, αν σας φτάνει το καλύτερο που μπορεί.
Το ερώτημα που δεν πρέπει ποτέ να κάνετε στον εαυτό σας είναι αν υπάρχει τρόπος να του αποδείξετε ότι αξίζετε την εμπιστοσύνη του. Γιατί αυτή είναι μια μάχη που δεν πρόκειται να κερδίσετε ποτέ μαζί του.
Όσο και να προσπαθείτε να τον πείσετε ότι νοιάζεστε ή ότι είστε διαφορετικοί από όλους τους υπόλοιπους, εκείνος πάντα θα έχει αμφιβολίες. Χώρια που προσπαθώντας να τον καθησυχάσετε ή επιβεβαιώσετε, το μόνο που καταφέρνετε είναι να του μαθαίνετε ότι η αμφισβήτηση είναι επιτρεπτή στη σχέση και μάλιστα ανταμείβεται με απαντήσεις και επίδειξη ενδιαφέροντος.
Να θυμάστε ότι ο άνθρωπος με τον οποίο σχετίζεστε, αντιμετωπίζει δυσκολίες με την εμπιστοσύνη και, παρόλο που είναι σαφής ένδειξη σεβασμού και ενδιαφέροντος το να λάβετε σοβαρά υπόψη σας τον πόνο του, η συμπεριφορά σας δεν μπορεί να διορθώσει το πρόβλημα.
Αν καταφέρετε να διατηρείτε σταθερά τα όρια σας, ενώ συγχρόνως δείχνετε αποδοχή και, ίσως, μια δόση χιούμορ ή αυτοσαρκασμού αν εκείνος το αντέχει, τότε είναι πιθανό να αισθανθεί περισσότερη ασφάλεια και να μετριαστούν κάπως οι φόβοι του, αλλά τίποτα από αυτά δεν μπορεί να τον «θεραπεύσει».
Το ζήτημα είναι αν αναγνωρίζει ότι το «πρόβλημα» είναι ο ίδιος και αν επιθυμεί να κάνει κάτι γι’ αυτό.
Για να μάθει να εμπιστεύεται, θα πρέπει να αναθεωρήσει την εικόνα που έχει για τον εαυτό του ως εν δυνάμει θύμα προδοσίας και την εικόνα που έχει για τους άλλους ως εν δυνάμει κακοποιητικούς.
Εν ολίγοις, θα πρέπει να αλλάξει τρόπο να υπάρχει με τους άλλους.
Το άρθρο έγραψε η Βιβή Φατούρου
thessalonikiartsandculture.gr [1] , thessalonikiartsandculture.gr [2] , vivifatourou.gr
thessalonikiartsandculture.gr [1] , thessalonikiartsandculture.gr [2] , vivifatourou.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου